Stolica i najstarsze miasto regionu (lokacja w 1317 r.) to dziś największy ośrodek akademicki i kulturalny wschodniej Polski. Rzesze turystów przyciąga Stare Miasto i zabytkowe Śródmieście (z miejscami i obiektami związanymi z historią Unii Lubelskiej) uznane za Pomnik Historii RP.

Lubelskie Stare Miasto, ukształtowane w XIII-XVI wieku, należy do najlepiej zachowanych zabytkowych zespołów urbanistycznych w Polsce. Główną oś zespołu i szlak spacerowy stanowi trakt królewski, wiodący od Krakowskiego Przedmieścia (obecnie śródmiejski deptak) poprzez Rynek na Wzgórze Zamkowe. Na szlaku zachowały się dwie dawne staromiejski bramy - Krakowska i Grodzka. Centralnym punktem Starego Miasta jest Rynek otoczony piętrowymi kamienicami, z bogato zdobionymi elewacjami. Te i inne staromiejskie domy związane były z ważnymi postaciami polskiej historii, sztuki, literatury, m.in. Sebastianem Klonowicem, Janem Kochanowskim, Henrykiem Wieniawskim, Wincentym Polem, Józefem Ignacym Kraszewskim, Bolesławem Prusem. Pośrodku Rynku stoi okazały gmach dawnego ratusza, mieszczący od 1578 roku Trybunał Koronny.

Lublin był w okresie I Rzeczypospolitej miastem sejmowym – tu w roku 1569, w czasie obrad Sejmu Wielkiego z udziałem szlachty polskiej i litewskiej podpisano Unię Lubelską. Przez centrum miasta prowadzi popularny pieszy Szlak Jagielloński, łączący miejsca i zabytki związane z tym wielkim wydarzeniem. Na głównym śródmiejskim placu, nazwanym placem Litewskim stoi pomnik Unii Lubelskiej, wzniesiony w 1826 roku staraniem Stanisława Staszica. Przy tym placu znajduje się również dawny pałac Potockich/ Lubomirskich, będący siedzibą nowego Muzeum Dawnych Ziem Wschodnich Rzeczypospolitej.

Główne muzeum miasta i regionu – Muzeum Narodowe w Lublinie zajmuje zespół dawnego zamku królewskiego, zbudowanego przez Piastów, a rozbudowanego przez Jagiellonów, którzy chętnie tu rezydowali, zarówno w czasie obrad sejmowych, jak i w trakcie długich podróży pomiędzy Krakowem i Wilnem. W XIX w. zamek przebudowano na więzienie (działające aż do 1954 r.), a z dawnej zabudowy zachowały się: romańska wieża z XIII w. i gotycko-renesansowa kaplica zamkowa pw. Świętej Trójcy. W wieży – donżonie, będącej najstarszym murowanym zabytkiem miasta, mieści się wystawa poświęcona martyrologii więźniów zamku lubelskiego, a na szczycie urządzono taras widokowy. Kaplica, uważana za najcenniejszy lubelski zabytek, stanowi znakomite połączenie zachodnich i wschodnich trendów, gdzie gotyckie mury i sklepienia zostały niemal w całości pokryte rusko - bizantyńskimi freskami z pocz. XV w. fundacji Władysława Jagiełły. W bogatych zbiorach Muzeum Narodowego wyróżnia się galeria malarstwa polskiego z wielkim obrazem Jana Matejki „Unia Lubelska”, a także bardzo ciekawe wystawy archeologiczna, etnograficzna, czy militariów i malarstwa batalistycznego. Jest też Sala Trybunału Koronnego, nawiązująca do świetnej przeszłości królewskiego Lublina.

Wśród wielu śródmiejskich zabytków warto zwiedzić Archikatedrę pw. św. św. Jana Chrzciciela i Jana Ewangelisty. Potężna barokowa świątynia, zajmująca przebudowany kościół jezuitów z przełomu XVI– XVII w., zachwyca wystrojem wnętrza, w tym iluzjonistycznymi freskami Józefa Mayera. Przy katedrze stoi neogotycka Wieża Trynitarska (dawna dzwonnica) z kolekcją sztuki Muzeum Archidiecezjalnego oraz tarasem widokowym na wysokości 40 m. Wielkim skarbcem sztuki i historii jest renesansowo- barokowy zespół bazyliki i klasztoru oo. Dominikanów, a więcej świątyń i cennych obiektów można zobaczyć wędrując śródmiejskimi szlakami Renesansu Lubelskiego oraz Zabytków Architektury.

Lublin to miasto wielokulturowe, znane w przeszłości z dużej społeczności żydowskiej, z dzielnicą u stóp królewskiego zamku. Śladami dawnych mieszkańców prowadzi Szlak Pamięci Żydów Lubelskich, na którym znajdują się m.in. wyższa szkoła rabinacka Jeszywa Chachmej Lublin oraz dwa kirkuty. We wschodniej dzielnicy Majdanek rozciąga się rozległy teren byłego hitlerowskiego obozu koncentracyjnego – będącego od 1944 r. Państwowym Muzeum na Majdanku.

Mieszkańcy i turyści chętnie odwiedzają północną, willową dzielnicę Sławinek, gdzie położone są Muzeum Wsi Lubelskiej z plenerową ekspozycją wiejskiej i małomiasteczkowej zabudowy z okresu od końca XVIII do poł. XX w oraz Ogród Botaniczny Uniwersytetu Marii Curie Skłodowskiej z wielodziałową kolekcją roślin (m.in. arboretum, alpinarium, rosarium) i dworkiem Kościuszków. Ulubionym miejscem spacerów i aktywnego wypoczynku lublinian jest zalew na rzece Bystrzycy, położony w otoczeniu lasów na południowym krańcu miasta. Z centrum miasta prowadzi tam wzdłuż rzeki popularna ścieżka rowerowa.

Atutem lubelskiego Śródmieścia jest dzielnica uniwersytecka – jeden z najlepszych w kraju urbanistycznych zespołów budynków dydaktycznych, akademików i innych obiektów, należących do lubelskich uniwersytetów. Modernistyczne i postmodernistyczne budynki Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej oraz Uniwersytetu Przyrodniczego, wznoszone od lat 40 XX wieku, sąsiadują z zespołem obiektów Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II. Wielki patron uczelni,  założonej w 1918 roku, był z nią związany blisko ćwierć wieku – od 1954 r. do  wyboru na papieża  w 1978 kierował katedrą etyki.

Warto dodać, że z zespołem uniwersyteckim sąsiadują najnowocześniejsze instytucje Samorządu Województwa Lubelskiego – Centrum Spotkania Kultur oraz Lubelskie Centrum Kongresowe, będące arenami festiwali, koncertów, kongresów i innych ważnych dla regionu wydarzeń.